• Εισαγωγή • Συντελεστές • Περιαστικοί Μύθοι • 'Aρθρα • Συχνές Ερωτήσεις • Επικοινωνία
 
« « Επιστροφή στο Αλφαβητικό ευρετήριο

 

Ψευδοεπιστήμη

Μια ψευδοεπιστήμη είναι ένα σύνολο ιδεών που βασίζονται σε θεωρίες, οι οποίες παρουσιάζονται σαν επιστημονικές ενώ δεν είναι.

Οι επιστημονικές θεωρίες χαρακτηρίζονται από πράγματα όπως (α) να είναι βασισμένες πάνω σε εμπειρικές παρατηρήσεις παρά σε κάποια αυθεντία ή ιερό κείμενο, (β) να εξηγούν ένα εύρος εμπειρικών φαινομένων, (γ) να μπορούν να ελεγχθούν εμπειρικά κατά τρόπο που να έχει νόημα και που συνήθως περιλαμβάνει τον έλεγχο προβλέψεων που εξάγονται από τη θεωρία, (δ) να επιβεβαιώνονται παρά να διαψεύδονται από εμπειρικά πειράματα ή από την ανακάλυψη καινούργιων δεδομένων, (ε) να είναι απρόσωπες, δηλαδή να μπορούν να ελέγχονται από οποιονδήποτε ανεξαρτήτου προσωπικών θρησκευτικών ή μεταφυσικών "πιστεύω", (ζ) να είναι δυναμικές και γόνιμες, οδηγώντας έτσι τους ερευνητές σε καινούργια γνώση και κατανόηση του φυσικού κόσμου, παρά να είναι στατικές και λιμνασμένες που δεν οδηγούν σε έρευνα και καλύτερη κατανόηση των φυσικών διεργασιών, και (η) να προσεγγίζονται με σκεπτικισμό παρά ευπιστία, ειδικά όταν έχουν να κάνουν με παραφυσικές και υπερφυσικές δυνάμεις, να είναι διαψεύσιμες και να έχουν διερευνητικό χαρακτήρα παρά να προτάσσονται ως δόγματα και να διεκδικούν το αλάθητο.

Κάποιες ψευδοεπιστημονικές θεωρίες βασίζονται πάνω σε κάποιο σημαίνον κείμενο παρά σε εμπειρικές παρατηρήσεις ή εμπειρική έρευνα. Οι δημιουργιστές για παράδειγμα, κάνουν παρατηρήσεις μόνο και μόνο για να επιβεβαιώσουν αλάνθαστα δόγματα και όχι για ν' ανακαλύψουν την αλήθεια για τον φυσικό κόσμο. Τέτοιες θεωρίες είναι στατικές και δεν οδηγούν σε καινούργιες επιστημονικές ανακαλύψεις ή σε βελτίωση της κατανόησης του φυσικού κόσμου.

Κάποιες ψευδοεπιστημονικές θεωρίες εξηγούν αυτό που οι μη-πιστοί δεν μπορούν καν να παρατηρήσουν, π.χ. την οργόνη.

Κάποιες δεν μπορούν να ελεγχθούν γιατί είναι συνεπείς με οποιαδήποτε δυνατή κατάσταση στον φυσικό κόσμο, π.χ. η θεωρία των ενγραμμάτων του L. Ron Hubbard.

Κάποιες ψευδοεπιστημονικές θεωρίες δεν μπορούν να ελεγχθούν γιατί είναι τόσο ασαφείς και "εύκαμπτες" ώστε οτιδήποτε σχετικό με αυτές μπορεί να "κολλήσει" στην θεωρία, π.χ. το εννεάγραμμα, η ιριδολογία, η θεωρία της διαταραχής πολλαπλών προσωπικοτήτων, οι θεωρίες πίσω από πολλές New Age ψυχοθεραπείες και η ρεφλεξολογία.

Κάποιες θεωρίες έχουν ελεγχθεί εμπειρκά και αντί να επιβεβαιωθούν φάινεται ότι είτε διαψεύστηκαν είτε χρειάστηκαν πάμπολλες ad hoc υποθέσεις για να στηριχθούν, π.χ. η αστρολογία , οι βιορυθμοί, η υποβοηθούμενη επικοινωνία, η αντίληψη των φυτών και το ESP. Και όμως, παρ' όλες τις ατράνταχτες αποδείξεις που διαψεύδουν τις θεωρίες, οι υπέρμαχοι τους δεν τις εγκαταλείπουν.

Κάποιες ψευδοεπιστημονικές θεωρίες βασίζονται πάνω σε αρχαίους μύθους και θρύλους παρά σε υλικές αποδείξεις, ακόμα και όταν οι ερμηνεία τους των μύθων απαιτεί μια πίστη που έρχεται σε αντίθεση με τους γνωστούς φυσικούς νόμους ή με εξακριβωμένα γεγονότα, π.χ. οι θεωρίες του Velikovsky, του von Daniken και του Sitchin.

Κάποιες ψευδοεπιστημονικές θεωρίες υποστηρίζονται κυρίως από την επιλεκτική χρήση ανεκδοτολογικών μαρτυριών, διαίσθησης και παραδείγματων όπου η θεωρία επιβεβαιώθηκε, π.χ. η ανθρωπομετρία, η αρωματοθεραπεία, η κρανιομετρία, η γραφολογία, η μετωποσκοπία, η προσωπολογία και η φυσιογνωμική.

Κάποιες ψευδοεπιστημονικές θεωρίες συγχέουν τους μεταφυσικούς με τους εμπειρικούς ισχυρισμούς, π.χ. η θεωρία του βελονισμού, της αλχημείας,του Λυσενκοϊσμού, της κυτταρικής μνήμης, της νατουροπαθητικής, του ρέικι, το θεραπευτικό άγγιγμα και η Αγιουρβεδική ιατρική.

Κάποιες ψευδοεπιστημονικές θεωρίες όχι μόνο συγχέουν τους μεταφυσικούς με τους εμπειρικούς ισχυρισμούς, αλλά κατέχουν θέσεις οι οποίες έρχονται σε αντίθεση με γνωστούς φυσικούς νόμους και χρησιμοποιούν ad hoc υποθέσεις για να εξηγήσουν την πεποίθηση τους, π.χ. ομοιοπαθητική.

Οι ψευδοεπιστήμονες ισχυρίζονται ότι βασίζουν τις θεωρίες τους σε εμπειρικά δεδομένα, και μπορεί ακόμα και να χρησιμοποιούν και επιστημονικές μεθόδους, αν και συχνά η κατανόηση που έχουν για τα ελεγχόμενα πειράματα είναι ανεπαρκής. Αρκετοί ψευδοεπιστήμονες αρέσκονται στο να τονίζουν την συνέπεια των θεωριών τους με γνωστά δεδομένα ή με προβλεπόμενες συνέπειες, αλλά δεν αντιλαμβάνονται ότι μια τέτοια συνέπεια δεν αποδεικνύει τίποτα. Είναι μια αναγκαία αλλά όχι ικανή συνθήκη το να βρίσκεται μια καλή επιστημονική θεωρία σε συμφωνία με τα δεδομένα. Μια θεωρία που διαψεύδεται από τα δεδομένα προφανώς δεν είναι μια καλή θεωρία. Μια όμως επιστημονική θεωρία η οποία επιβεβαιώνεται από τα δεδομένα δεν είναι κατ' ανάγκη μια καλή θεωρία. Για παράδειγμα, "η αλήθεια της υπόθεσης ότι η πανούκλα οφείλεται σε κακά πνεύματα δεν μπορεί να εξακριβωθεί από την ορθότητα του συμπεράσματος ότι μπορείς ν΄αποφύγεις την αρρώστια με το να βρίσκεσαι μακρυά από κακά πνεύματα" (Beveridge 1957, 118).

Σχετικές καταχωρίσεις: ad hoc υπόθεση, ψυχρό διάβασμα, ενίσχυση από την κοινότητα, πόλωση επιβεβαίωσης, ελεγχόμενη μελέτη, η λεπίδα του Όκκαμ, παθολογική επιστήμη, φαινόμενο πλασίμπο, post hoc πλάνη, ψευδοϊστορία, επιστήμη, επιλεκτική κρίση, αυταπάτη, υποκειμενική επιβεβαίωση και ανεκδοτολογικά πειστήρια


Περισσότερες Πληροφορίες

Friedlander, Michael W. At the Fringes of Science , (Boulder, Colorado: Westview Press, 1995).

Dawes, Robyn M. House of Cards - Psychology and Psychotherapy Built on Myth , (New York: The Free Press, 1994).

Gardner, Martin. Fads and Fallacies in the Name of Science (New York: Dover Publications, Inc., 1957).

Gilovich, Thomas. How We Know What Isn't' So: The Fallibility of Human Reason in Everyday Life (New York: The Free Press, 1993).

Glymour, Clark and Douglas Stalker. "Winning Through Pseudoscience," in Philosophy of Science and the Occult , edited by Patrick Grim. 2nd ed. (Albany: State University of New York Press, 1990), pp. 75-86.

Gould, Stephen Jay. Ever Since Darwin , (New York: W.W. Norton & Company, 1979).

Radner and Radner, Daisie and Michael. Science and Unreason (Belmont, California: Wadsworth Publishing Co., 1982).

Sagan, Carl. Broca's Brain: Reflections on the Romance of Science (New York: Random House, 1979).

Sagan, Carl. The Demon-Haunted World - Science as a Candle in the Dark (New York: Random House, 1995).

Shermer, Michael. The Borderlands of Science: Where Sense Meets Nonsense (Oxford University Press, 2001).

Shermer, Michael. Why People Believe Weird Things : Pseudoscience, Superstition, and Other Confusions of Our Time (W H Freeman & Co.: 1997).

Singer, Margaret Thaler and Janja Lalich. Crazy Therapies (San Francisco: Jossey-Bass, Inc., 1996).

Spanos, Nicholas P. Multiple Identities and False Memories: A Sociocognitive Perspective (Washington, D.C.: American Psychological Association, 1996).

 
Copyright © skepdic.gr
Κεντρική σελίδα Κεντρική σελίδα