|
Παρειδωλία
Η παρειδωλία είναι ένα είδος  ψευδαίσθησης ή παρερμήνευσης που αφορά σε ένα ασαφές ή δυσδιάκριτο ερέθισμα, το οποίο εκλαμβάνεται ως κάτι το καθαρό και το ευκρινές. Για παράδειγμα, στους αποχρωματισμούς μιας καμμένης τορτίγιας, κάποιος βλέπει του πρόσωπο του Ιησού Χριστού. Ή κάποιος βλέπει την εικόνα της Μητέρας Τερέζας ή του Ρόναλντ Ρήγκαν σε ένα βούτημα κανέλλας ή το πρόσωπο ενός άντρα στο φεγγάρι.
Κάτω από κανονικές συνθήκες, η παρειδωλία παρέχει μια ψυχολογική εξήγηση για πολλές παραισθήσεις που βασίζονται στην αισθητηριακή αντίληψη. Για παράδειγμα, εξηγεί πολλές θεάσεις UFO, καθώς επίσης και το άκουσμα κακόβουλων ανάστροφων μυνημάτων σε δίσκους. Η παρειδωλία εξηγεί τις θεάσεις του Έλβις, του Bigfoot και του τέρατος του Λοχ Νες. Εξηγεί πάμπολλα θρησκευτικά οράματα και οπτασίες. Και εξηγεί επίσης το γιατί πολλοί άνθρωποι βλέπουν ένα πρόσωπο ή κτίρια στην περιοχή της Κυδωνίας στον Άρη.
Κάτω από κλινικές συνθήκες, κάποιοι ψυχολόγοι ενθαρρύνουν τη παρειδωλία ως μέσο για την κατανόηση του ασθενούς. Το πιο διαβόητο παράδειγμα αυτού του είδους κλινικής διαδικασίας είναι το Τέστ Ρόρσαχ (Rorschach ink blot test).
Ο αστρονόμος Carl Sagan ισχυρίστηκε ότι η ανθρώπινη τάση του να βλέπουμε πρόσωπα σε τορτίγιες, σύννεφα, βουτήματα κανέλλας κλπ. είναι ένα εξελικτικό χαρακτηριστικό.
Με το που μπορεί και βλέπει ένα βρέφος, αναγνωρίζει πρόσωπα, και
ξέρουμε ότι αυτή η ιδιότητα είναι κωδικοποιημένη μέσα στον εγκέφαλο
μας. Αυτά τα βρέφη που πριν από εκατομμύρια χρόνια δεν μπορούσαν
να αναγνωρίζουν ένα πρόσωπο που τους χαμογέλαγε, ήταν λιγότερο
πιθανό να κερδίσουν τις καρδίες των γονέων τους, και λιγότερο πιθανό
να ευημερήσουν. Αυτές τις μέρες, οποιοδήποτε βρέφος αναγνωρίζει
γρήγορα το ανθρώπινο πρόσωπο, και αντιδρά με μια χαζούλικη γριμάτσα (Sagan 45).
Νομίζω ότι ο Sagan είναι σωστός για την τάση που έχουμε στο να αναγνωρίζουμε πρόσωπα, αλλά δε νομίζω οτι υπάρχει κανένα εξελικτικό πλεονέκτημα στο βλέπουμε αντίγραφα ζωγραφιών, φαντάσματα, δαίμονες κλπ. σε άψυχα αντικείμενα. Φαίνεται πιο πιθανό ότι το μυαλό κάνει συσχετίσεις μεταξύ γραμμών, περιγραμμάτων, σκιών κλπ. και ότι αυτές οι συσχετίσεις έχουν την ρίζα τους στις επιθυμίες, ελπίδες, ενδιαφέροντα, εμμονές κλπ. των ανθρώπων. Οι περισσότεροι άνθρωποι αναγνωρίζουν τις ψευδαισθήσεις γι'αυτό που είναι, αλλά κάποιοι εμμένουν στη πραγματικότητα των αντιλήψεων τους και μετατρέπουν τις ψευδαισθήσεις σε παραισθήσεις. Παρ' ολ' αυτά, λίγη κριτική σκέψη θα έπειθε τους περισσότερους ότι ένα βούτημα που μοιάζει με την Μητέρα Τερέζα ή ένα κάψιμο σε μια τορτίγια που μοιάζει με τον Ιησού, είναι τυχαία και χωρίς σημασία. Είναι πιο πιθανό το ότι η Παρθένος Μαρία που κάποιοι βλέπουν στις αντανακλάσεις ενός καθρέπτη ή στο πάτωμα ενός συγκροτήματος διαμερισμάτων ή σε ένα σύννεφο,να είναι προϊόν της φαντασίας τους παρά το να εκδηλώνει την παρουσία του ένα πρόσωπο που είναι νεκρό για 2000 χρόνια, με τέτοιο πεζό και άχρηστο τρόπο.
Σχετικές καταχωρίσεις: αποφένια, το πρόσωπο στον Άρη, η Δέσποινα του Watsonville, Τέστ Ρόρσαχ, υποσυνειδησιακός, και το ασυνείδητο
Περισσότερες Πληροφορίες
Guthrie, Stewart Elliott. Faces in the Clouds : A New Theory of Religion (Oxford University Press, 1995) .
Sagan, Carl. The Demon-Haunted World - Science as a Candle in the Dark (New York: Random House, 1995).
Schick, Jr., Theodore and Lewis Vaughn How to Think About Weird Things , (Mountain View, California: Mayfield Publishing Company, 1995), ch. 3
|
